Geluid toevoegen aan een elektrische auto die van nature stil is en dus geen geluidsoverlast produceert, lijkt paradoxaal. Maar het is noodzakelijk voor de veiligheid. Zonder waarschuwingsgeluid van buitenaf horen voetgangers niet als een elektrische auto nadert. Ook de bestuurders geven aan dat ze in alle omstandigheden hoorbaar moeten zijn, vooral in de stad. Deze waarschuwing, ook wel VSP (Vehicule Sound for Pedestrians), is verplicht voor elektrische voertuigen. Dit moet dus een van de ontwikkelingsparameters zijn. Hoewel ‘waarschuwen door gerust te stellen’ de prioriteit is, bieden de uitdagingen van het geluidsdesign heel wat andere boeiende mogelijkheden.

“Wat opvalt aan boord van een elektrische auto, is de stilte. Daarom willen we die stilte een stem geven.”

Laurent Worms, verantwoordelijke voor de geluidstrategie bij Renault Group

Het geluid van de stilte

Al bij zijn eerste elektrische conceptmodellen was Renault pionier in de ontwikkeling van een specifiek VSP. In 2012 werd het project geconcretiseerd met de productieversie van de ZOE, waarvan het waarschuwingsgeluid moest betekenen: “ik ben elektrisch, ik ben vooruitstrevend, ik ben een Renault”. Maar er was behoefte aan een klank die ook verbonden was met Renault en zijn welwillende waarden, gericht op de mens. Een klank die later ook op de andere elektrische modellen van Renault zou worden toegepast. “Het idee is natuurlijk om voetgangers te waarschuwen zonder hen bang te maken! Tegelijk moeten we deze waarschuwing positief koppelen aan de elektrische auto en het merk Renault”, benadrukt Laurent Worms.

Vandaag werkt Renault aan een nieuwe generatie elektrische modellen die onder meer gebaseerd zijn op de conceptmodellen Megane eVision en R5 Prototype. Voor deze modellen moet het buitengeluid van morgen worden ontwikkeld, terwijl wordt aangeknoopt bij het verleden. Een geluid dat net als de eerste modellen wordt ontwikkeld in de studio’s en de gedempte labo’s van Ircam (instituut voor onderzoek en coördinatie akoestiek/muziek, Parijs) en zijn onderzoeksteam Perception & Design Sonores (PDS).

Een goed geschreven partituur, goed gestemde instrumenten

Geluidsdesign is teamwerk. Het vraagt om visie en technisch inzicht, geduld en zorgvuldigheid. Het verenigt tal van disciplines van Renault Group, waaronder Product, Design en Engineering. Het mobiliseert ook externe partners en deskundigen om tot de creatie van een VSP te komen. Een goede gelegenheid om eraan te herinneren dat het partnerschap tussen Renault Group en Ircam van start ging in 1994, lang voordat Renault ervoor koos om zijn toekomstige auto’s elektrisch te maken. Sindsdien heeft deze historische link blijkbaar voor enkele roepingen gezorgd: Laurent Worms en andere medewerkers leerden het vak bij Ircam, voordat ze bij Renault kwamen werken aan toegepaste akoestiek.

“Mijn taak is om een koers te bepalen. Ik baseer me op de rijke feedback van onze klanten en op de huidige trends om het bestek op te stellen door de gewenste sferen en evocaties te beschrijven in lijn met ons merk-DNA.”
Laurent Worms

Voor de geluiden van de toekomstige elektrische modellen van Renault moesten we de historische link met de vorige realisaties behouden en tegelijk evolueren. Ircam beschikt over knowhow op het vlak van fundamenteel onderzoek, akoestiek, muziek en geluid die bijzonder gewaardeerd wordt voor dit soort industriële toepassingen en de beperkingen ervan. Onder leiding van Nicolas Misdariis, onderzoeksdirecteur en verantwoordelijke van het PDS-team, en Andrea Cera, componist en geluidsontwerper die al vele jaren verbonden is aan het PDS-team en zich onder andere bezighoudt met geluidsdesign voor auto’s, kon het werk beginnen.

De eerste stap van een project van deze omvang is gericht op het begrijpen van de industriële behoeften, zowel vanuit technisch, ergonomisch, functioneel als identitair oogpunt. Met andere woorden: wat is de vereiste en gewenste persoonlijkheid voor het buitengeluid?

De overdracht van deze initiële gegevens gebeurt door middel van toelichtingssessies (briefings) over de verschillende dimensies. Hierbij gaat het om de woorden, beelden, geluidsreferenties of geluiden die elk op hun eigen manier uitdrukking geven aan gewenste emoties die het toekomstige geluidsdesignwerk moeten oproepen.

“Omdat dit werk kadert in een lange geschiedenis van samenwerking, profiteert het van meer dan tien jaar ervaring en gebruik om sterke concepten, zoals intrusiviteit te definiëren en consolideren. Het doel is te voorzien in een essentiële behoefte aan geluidsvriendelijkheid: zo weinig mogelijk storend interieurgeluid, voor meer discretie en comfort.”
Nicolas Misdariis

Vervolgens moeten de geformuleerde intenties worden vertaald door geluidsmaterialen te produceren met behulp van echte (opgenomen) instrumenten en geluiden of door middel van computersynthese van alle stukken/ Hierbij worden de fundamentele harmonische regels toegepast. We weten bijvoorbeeld dat een majeur of consonant akkoord – beter dan een ander – een gevoel van rust of vreugde zal oproept. Omgekeerd zal zelfs een licht dissonant akkoord al onmiddellijk een spanning suggereren. Opletten dus! Een tweevoudigheid die handig is voor een geluid zoals een VSP.

De geluidsdesigner componeert dus met deze geluidsmaterialen door ze harmonieus te mixen. Daarna volgen de ritmes en modulaties die het mogelijk maken om een van de fundamentele componenten van een VSP, de interactiviteit van het geluid, aan te passen aan de bewegingen van de auto en zo een specifiek, levendig, uniek en dynamisch geluid te helpen creëren.

Een goed geleid orkest

Na de onderzoeksstappen tekenen zich uiteindelijk meerdere richtingen of voorstellen af. In dit stadium rijzen er vragen of twijfels. Iedereen riskeert zijn beoordeling op zijn eigen smaak te baseren. Dat is het eerste struikelblok. De andere valkuil is dat we alle meningen willen verzoenen, die onvermijdelijk onverenigbaar zijn. De rol van de manager die verantwoordelijk is voor de geluidservaring van de klant, bestaat er dan ook in om de cohesie te verzekeren die vooraf en binnen het team werd gedefinieerd en om die tijdens het gehele project te verdedigen. Uiteindelijk is het bij de beslissing van essentieel belang dat de onderneming het sterke, zelfs verdelende karakter van de gekozen geluidsidentiteit aanvaardt. Dat is de voorwaarde voor een onderscheidend geluid dat lang kan meegaan. En dat is het standpunt van Renault.

Het laatste woord is aan Laurent Worms: “Mijn droom zou zijn dat de geluidssignatuur van toekomstige elektrische modellen van Renault een emotie oproept die vergelijkbaar is met die van een verleidelijk parfum en tegelijk bijdraagt aan een betere geluidsvriendelijkheid voor onze steden van morgen.”

Dat is alles wat we de teams toewensen die dit nieuwe geluid hebben ontwikkeld, dat we binnenkort zullen ontdekken bij de nieuwe Megane E-tech electric!

Laurent WORMS: een geluidsexpert en volleerde muzikant

Laurent is gepassioneerd door geluidsdesign en nieuwe audiotechnologie. Achter de ingenieur en expert met een postgraduaat akoestiek die zich bezighoudt met muziek bij Ircam, schuilt een muzikant die meerdere instrumenten en genres speelt. Als hij de kans krijgt, zingt en speelt Laurent elektrisch gitaar in een pop/rock-coverband. Laurent componeert ook muziek op de computer door analoge en digitale technologie te combineren. Hij heeft van geluid zijn passie en beroep gemaakt.

Renault Group en Ircam: meer dan een kwart eeuw partnerschap

Het instituut voor onderzoek en coördinatie akoestiek/muziek, opgericht door Pierre Boulez, heeft banden met het Centre Pompidou, onder toezicht van het Franse ministerie van Cultuur. Sinds de oprichting in 1977 heeft Ircam als fundamentele opdracht een vruchtbare interactie tot stand te brengen tussen wetenschappelijk onderzoek, technologische ontwikkeling en hedendaagse muziekcreatie. Deze disciplines vormen het kader voor al zijn activiteiten en worden belichaamd door zijn STMS-laboratorium dat zich, binnen zeven onderzoeksteams, bezighoudt met de verschillende onderdelen van muziek- en geluidswetenschappen en -technologieën.

Voor Renault Group heeft Ircam sinds 1994 aan uiteenlopende onderwerpen gewerkt, zoals de geluidskwaliteit van motoren, de geluidswaarschuwingen, het interieurgeluid en de externe signatuur van de voertuigen.  Recenter namen Ircam en in het bijzonder Andrea Cera en Nicolas Misdariis achtereenvolgens deel aan de geluidsonderzoeksprojecten voor de Renault ZOE en de conceptmodellen DeZir, Frendzy, Twin Z, TreZor en SYMBIOZ.